ทำไมการเสพติดถูกเรียกว่า เป็นโรคร้ายของครอบครัว?

การเสพติดเป็นโรคร้ายที่มีความรุนแรงและส่งผลกระทบต่อผู้เสพติดทั้งทางร่างกาย และจิตใจ จากอาการอยากยา จะผลักดันให้ผู้เสพติดทำทุกวิถีทางเพื่อได้ยาเสพติดมา มีทั้งพฤติกรรมโน้มน้าวชักจูง กดดัน ก้าวร้าว และการโกหกคนใกล้ชิด รวมทั้งการขโมยเงินหรือของในบ้าน สิ่งเหล่านี้ทำลายความสัมพันธ์ของคนในครอบครัว และสถานะทางการเงิน ซึ่งส่งผลกระทบต่อสุขภาพจิตของคนทั้งบ้าน จึงเป็นที่มาของคำว่า การติดยาเสพติดเป็นโรคร้ายของครอบครัวนั่นเอง

เรามักจะกล่าวโทษผู้เสพติดว่าเป็นต้นเหตุของปัญหาต่างๆที่เกิดขึ้น อย่างไรก็ดี บ่อยครั้งที่คนในครอบครัวเองก็มีส่วนที่ทำให้การเสพติดดำเนินต่อไป อันเนื่องมาจากความสามารถของผู้เสพติดในการโน้มน้าวชักจูง จนทำให้คนในครอบครัวไม่สามารถที่จะปฏิเสธต่อสิ่งที่พวกเขาร้องขอได้

พฤติกรรมการโกหกเกิดขึ้นบ่อยครั้ง ทำให้คนในครอบครัวไม่สามารถที่จะแยกแยะได้ว่า เรื่องไหนเป็นเรื่องจริง หรือเรื่องไหนเป็นเรื่องโกหก เช่น ผู้เสพติดอาจมาขอเงินเพื่อนำไปซื้อของใช้ที่จำเป็น หรือนำไปจ่ายค่าเช่าที่พักอาศัย แต่กลับนำเงินนั้นไปซื้อยาเสพติด 

ความสัมพันธ์ในครอบครัวที่มีสมาชิกเป็นผู้เสพติด เรียกว่า ความสัมพันธ์แบบพึ่งพา (Codependent Relationship) สิ่งที่มักพบเห็นได้ทั่วไปของครอบครัวที่มีความสัมพันธ์แบบพึ่งพาก็คือ คนในครอบครัวพยายามที่จะเอาใจผู้เสพติด พวกเขาต้องการได้รับความสนใจจากตัวผู้เสพติด 

โดยส่วนใหญ่แล้วผู้เสพติดจะให้ความสนใจแต่สิ่งที่เขาได้ประโยชน์ เช่น การได้เงินเพื่อเอาไปซื้อยาเสพติด และเนื่องจากการเสพติดกินเวลาหลายปี ผลกระทบที่เกิดขึ้นกับครอบครัวจึงมีความรุนแรง และยากที่จะแก้ไข พลังงานและเวลาของคนในครอบครัว จึงหมดไปกับความพยายามที่จะช่วยเหลือผู้เสพติดให้เลิกสารเสพติด แต่ก็ไม่ประสบความสำเร็จ จนไม่มีเวลานำไปพัฒนาความสัมพันธ์ที่มีความหมายระหว่างบุคคลในครอบครัวเลย

โดยส่วนมากคนในครอบครัวของผู้เสพติดมักมีความเครียดเป็นอย่างมาก อันเนื่องมาจาก ความกังวลในตัวผู้เสพติด เช่น ไม่รู้ว่าตอนนี้เขาอยู่ที่ไหน หรือไม่รู้ว่าเขายังมีชีวิตอยู่หรือไม่ ด้วยภาวะความเครียด และความวิตกกังวลที่สะสมมาเป็นระยะเวลานาน ส่งผลต่อทั้งสุขภาพกายและสุขภาพจิตของคนในครอบครัว จึงไม่น่าแปลกใจเลยว่า ครอบครัวที่มีผู้ติดสิ่งเสพติด จะมีภาวะของโรควิตกกังวล และโรคซึมเศร้า

ครอบครัวได้รับผลกระทบอย่างไรจากการเสพติด

หากคนในครอบครัวมีพฤติกรรมการเสพติด สมาชิกคนนั้นมักจะสร้างผลกระทบต่อครอบครัว และ ทำร้ายจิตใจคนในครอบครัว ไม่ว่าจะเป็น พ่อแม่ พี่ น้อง สามี ภรรยา ลูก หรือ ใครก็ตามที่อยู่ใกล้ชิด การเสพติด ก่อให้เกิดความเครียด การทะเลาะเบาะแว้ง การสื่อสารที่ไม่เข้าใจกัน และสร้างผลกระทบทางลบมากมายต่อครอบครัว

เนื่องจาก ผู้เสพติดมีพฤติกรรมที่ไม่สามารถคาดเดาได้ คำพูดของผู้เสพติดที่ไม่สามารถเชื่อถือได้ พฤติกรรมผิดปกติและมีความเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา ความไม่มั่นคงของหน้าที่การงาน สิ่งเหล่านี้ทำให้คนในครอบครัวต้องรับผิดชอบบางอย่างแทนผู้เสพติด ก่อให้เกิดความเครียด และอารมณ์ทางด้านลบมากขึ้น ไม่ว่าจะเป็น ความรู้สึกโกรธ การกล่าวโทษ ความทุกข์ใจ และความกลัว เป็นต้น ไม่เพียงเท่านี้ พฤติกรรมการโกหก ที่ทำลายความไว้เนื้อเชื่อใจของคนในครอบครัว ก็ส่งผลกระทบต่อความเป็นครอบครัวในหลายๆ ด้านเช่นกัน

คนในครอบครัวมีส่วนเกี่ยวข้องกับการเสพติดอย่างไร

ทุกคนในครอบครัวมีหน้าที่ของตัวเองที่ต้องรับผิดชอบ เพื่อที่จะสร้างครอบครัวที่มีความอบอุ่น และ มั่นคง แต่หากคนใดคนหนึ่งในครอบครัวไม่ทำหน้าที่ของตนเอง เนื่องจากติดยาเสพติด ครอบครัวที่เคยมีความอบอุ่น และมั่นคงก็จะได้รับความกระทบกระเทือน

บทบาทต่างๆ ของคนในครอบครัวที่มีผู้เสพติด ประกอบด้วย

• ผู้ให้ท้าย (Enabler)

บุคคลนี้มักมีความสัมพันธ์ใกล้ชิดกับผู้เสพติด และมีพฤติกรรมที่ช่วยสนับสนุนให้ผู้เสพติด เสพติดต่อไป โดยการปกป้องเขาจากผลกระทบอันเนื่องจากการกระทำของเขา ตัวอย่างเช่น การให้เงินใช้ทั้งๆที่รู้อยู่แก่ใจว่า เขาจะเอาเงินไปทำอะไร รวมถึงการแก้ตัวหรือโกหกแทน และปฏิเสธที่จะยอมรับว่าคนที่เรารักมีพฤติกรรมเสพติด เป็นการสนับสนุนให้ผู้เสพติด ใช้ยาเสพติดต่อไป

• ฮีโร่ (Hero)

พี่คนโตของครอบครัวมักรับบทนี้ เขามักจะเข้ามาจัดการและดูแลทุกอย่างในบ้าน อันเนื่องจากผลกระทบจากพฤติกรรมของผู้เสพติด ไม่ว่าจะเป็น การทำหน้าที่เป็นผู้ปกครองแทน คนกลุ่มนี้มักมีความต้องการที่จะสร้างครอบครัวที่สมบูรณ์แบบ และพยายามอย่างยิ่งที่จะรักษาความสมบูรณ์แบบของครอบครัว

• แพะรับบาป (Scapegoat)

บุคคลนี้ มักจะเป็นเด็กมีปัญหาของครอบครัว ชอบสร้างปัญหา แหกกฎ โต้เถียง และอื่นๆ แต่เขากล้าพูดกล้าแสดงออกในเรื่องที่ครอบครัวพยายามปกปิดหรือไม่ยอมรับ เลยถูกลงโทษจากคนในครอบครัวมากที่สุด ไม่ว่าเขาเป็นจำเลยตัวจริงหรือไม่

• มาสคอต/ตัวฮา (Mascot)

บุคคลนี้มักจะพยายามใช้อารมณ์ขัน เพื่อจัดการกับสถานการณ์ต่างๆ ที่เกิดขึ้น เพื่อที่จะช่วยทำให้ทุกคนรู้สึกดีขึ้น

• เด็กที่ถูกลืม (Lost Child)

บุคคลนี้มักจะเป็นคนที่เงียบที่สุดในบ้าน เขามักจะแยกตัวเองจากสมาชิกคนอื่นๆ จนคนในครอบครัวลืมให้ความสนใจในตัวเขา เพราะมัวแต่ทุ่มเทเวลาให้กับผู้เสพติด ไม่เพียงเท่านี้ พวกเขามีปัญหาในการเข้าสังคม และพยายามที่จะหาทางพ้นความทุกข์จากปัญหาที่มีที่บ้าน