การเสพติด เป็นคำที่มักได้ยินกันจนชินหู แต่มีคนจำนวนไม่มากที่เข้าใจความหมายที่ถูกต้องของคำๆ นี้ ในปัจจุบันผู้เสพติดและอัตราการเสพติดมีจำนวนเพิ่มสูงขึ้นในประเทศไทย สิ่งที่จำเป็นอย่างยิ่งสำหรับทุกคนก็คือ ความรู้ และ ความเข้าใจ เกี่ยวกับภาวะเสพติด เช่น อะไรคือสาเหตุที่ทำให้คนเสพติด สถานที่ ที่ให้การช่วยเหลือผู้เสพติดหากต้องการบำบัดรักษา วันนี้เรามาชวนคุณเรียนรู้ข้อมูลเบื้องต้นเกี่ยวกับภาวะเสพติด เพื่อนำไปปรับประยุกต์ใช้เพื่อช่วยเหลือผู้เสพติดในครอบครัว
การเสพติดเป็นโรคเรื้อรังทางสมอง
สิ่งแรกที่ทุกคนควรที่จะต้องทำความเข้าใจก็คือ การเสพติดก็เปรียบเสมือนกับเรากำลังเป็นโรคร้าย หลายคนมีความเข้าใจที่ผิดเกี่ยวกับการเสพติดว่า ทุกคนสามารถเลิกเสพติดได้หากต้องการที่จะเลิกและมีจิตใจที่เข้มแข็งพอ อย่างไรก็ตาม การเสพได้ถูกบัญญัติในทางการแพทย์ให้เป็นโรคเรื้อรังทางสมอง
ทั้งแพทย์และผู้เชี่ยวชาญทางด้านสุขภาพจิตเปรียบเทียบการเสพติดเหมือนกับโรคร้ายแรง และมีความคิดเห็นพ้องกันว่า การเสพติดมีผลกระทบที่รุนแรงต่อทั้งทางร่างกาย และจิตใจ เหมือนกับโรคเรื้อรังอื่นๆ เช่น เบาหวานและมะเร็ง เพราะหากเข้ารับการรักษาและมั่นดูแลตัวเอง เราก็สามารถดำเนินชีวิตได้อย่างมีประสิทธิภาพ
อะไรเป็นสาเหตุของการเสพติด?
จากที่ได้กล่าวไปข้างต้นแล้วว่า การเสพติด ก็เปรียบเสมือนการเป็นโรคร้าย คำถามที่ตามมาก็คือ อะไรคือสาเหตุที่ทำให้คนเสพติด ทำไมบางคนเสพติด และบางคนไม่เสพติด จากจำนวนปริมาณการใช้สารเสพติดและผู้เสพติดทั่วโลกจำนวนมาก ทำให้มีงานวิจัยเกี่ยวกับสาเหตุของการเสพติดออกมาอย่างต่อเนื่อง ซึ่งผลที่นักวิจัยพบก็คือ การเสพติดเกิดขึ้นจากหลายสาเหตุและหลายปัจจัย ได้แก่
- พันธุกรรม
- ประวัติครอบครัว
- สภาพแวดล้อมที่อยู่อาศัย
- ปัจจัยต่างๆ ทางสังคม
- การมีภาวะโรคทางสุขภาพจิต เช่น โรคซึมเศร้า โรควิตกกังวล และโรคอารมณ์สองขั้ว เป็นต้น
แม้ว่าในเบื้องต้น ผลงานวิจัย จะยังไม่พบชัดเจนว่ายีนส์ในมนุษย์มีอิทธิพลต่อการเสพติดอย่างไร แต่จากหลักสถิติ พบว่า “เพศ” เป็นปัจจัยหนึ่งของการเสพติด โดยพบว่า ผู้ชายมีโอกาสที่จะใช้ยาเสพติด ในขณะที่ผู้หญิงมักมีแนวโน้มใจอ่อนที่จะทดลองเสพยา หรือ กลับไปใช้ยาอีกครั้งหลังจากเลิกแล้ว อย่างไรก็ตามทั้งเพศชายและหญิงต่างมีโอกาสที่จะเป็นผู้เสพติดได้ทั้งคู่
ปัจจัยสำคัญที่ส่งเสริมการเสพติดคือ ประวัติครอบครัว สภาวะแวดล้อมของที่อยู่อาศัย และความเป็นอยู่ ที่ผู้เสพติดเติบโตมา ปัจจัยเหล่านี้จะหล่อหลอมให้คนเหล่านั้นมีวิธีคิด (mindset) ที่มีแนวโน้มจะมีพฤติกรรมเสพติดได้ ผู้ที่เติบโตในครอบครัวที่มีการใช้ยาเสพติด และสามารถเข้าถึงยาเสพติดได้ มีโอกาสที่จะกลายเป็นผู้เสพติดได้ง่าย การโตมาในสภาพแวดล้อมที่ไม่มั่นคง มีความเสี่ยงต่างๆ มากมาย ส่งผลต่อสภาพจิตใจ อาจทำให้บุคคลผู้นั้นมีแนวโน้มป่วยเป็นโรคทางจิตเวชได้ เช่น โรควิตกกังวล หรือ โรคซึมเศร้า และทำให้แนวโน้มในการพัฒนาไปใช้ยาเสพติดมีสูงขึ้นเช่นกัน
ความเชื่อมโยงระหว่างสมองและร่างกาย
จากที่ได้กล่าวไปแล้วข้างต้นว่า การเสพติด เปรียบเสมือน การเป็นโรคร้าย ที่มีผลกระทบด้านลบที่รุนแรงต่อทั้งทางร่างกาย จิตใจ รวมไปถึงสภาวะทางอารมณ์ของผู้เสพติด สถาบันสุขภาพแห่งชาติของประเทศอเมริกา (The National Institute of health) ได้ออกมาเปิดเผยว่า โครงสร้างที่สำคัญของสมอง รวมไปถึงพฤติกรรมของสมองจะถูกรบกวนการทำงาน อันเนื่องจากการใช้สารเสพติด หรือ ดื่มแอลกอฮอล์เป็นระยะเวลานาน ซึ่งโครงสร้างของสมองที่ถูกรบกวนส่วนนี้ จะส่งผลกระทบที่เกิดขึ้นกับกระบวนการทางเคมีในสมองทำให้ผู้เสพติดสูญเสียความสามารถในการควบคุมตัวเอง ความยับยั้งชั่งใจ มีพฤติกรรมต่อต้าน และมีอารมณ์ทางด้านลบต่างๆ ที่ช่วยทำให้พวกเค้าเสพติด
การใช้ยาเสพติดที่ส่งผลกระทบต่อสมองทำให้เกิดการเสพติดได้อย่างไร? กล่าวคือ โดพามีน (Dopamine) ซึ่งเป็นสารสื่อประสาท หรือ ฮอร์โมนควบคุมความสุข ที่มีบทบาทเกี่ยวข้องกับ สมองส่วนการให้รางวัล ซึ่งจะหลั่งออกมาเมื่อเราพบเจอหรือมีพฤติกรรมที่พึงพอใจ เมื่อมีการเสพยาเสพติด สารโดพามีนจะหลั่งออกมาในปริมาณมากในขณะที่เสพสารเสพติด และครอบงำการทำงานของสมอง จากนั้นจะค่อยๆ ลดน้อยลงๆ เมื่อร่างกายไม่ได้ใช้สารเสพติด ทำให้เกิดภาวะที่ร่างกายต้องพึ่งพิงการสร้างโดพามีนจากการเสพยาเสพติด
อาการของการขาดยา เป็นผลกระทบที่เกิดขึ้นกับร่างกายของผู้ที่เสพยา ซึ่งต้องการที่จะเสพยาอย่างต่อเนื่อง อาการขาดยา คือ อาการที่เกิดขึ้นกับผู้เสพยา เกิดได้ทั้งทางร่างกายและจิตใจ เมื่อพวกเขาเลิกยาเสพติดโดยทันที อาการขาดยานี้มีความรุนแรงแตกต่างกันไปขึ้นอยู่กับ ความรุนแรงของสารเสพติดที่ใช้ ระยะเวลาในการใช้ยา ปริมาณยาที่ใช้ รวมไปถึงเงื่อนไขทางด้านสุขภาพของผู้เสพติดแต่ละบุคคล ผู้ที่เคยมีอาการขาดยาต่างรู้ดีว่า อาการนี้มีความน่ากลัวเพียงใด และมีผลต่อการเลิกยาเสพติดมากแค่ไหน อย่างไรก็ดี การเลิกยาเสพติดก็เป็นสิ่งที่จำเป็นอย่างมากที่จะต้องทำ …
การเสพติดสามารถบำบัดรักษาได้หรือไม่
วิธีที่ได้ผลและมีประสิทธิภาพที่สุด คือ การบำบัดรักษาแบบองค์รวมที่ควบคู่การดูแลทั้งด้านสุขภาพกายและจิตใจ ซึ่งเป็นวิธีการรักษาที่ ศูนย์บำบัดยาเสพติด เดอะดอว์น เชียงใหม่ ใช้เป็นแนวทางการรักษาผู้เสพติด ซึ่งเรียกว่า แนวทาง “สองเสาหลักเพื่อสุขภาวะที่ดี” เป็นวิธีการบำบัดที่ให้ความสำคัญทั้งการบำบัดรักษาอาการเสพติด และสุขภาพแบบองค์รวมเข้าด้วยกันด้วย โดยมีนักจิตบำบัดที่มีประสบการณ์สูงให้คำปรึกษา และสร้างหลักสูตรการรักษาเพื่อตอบสนองพัฒนาการในด้านการรักษาของผู้เข้าบำบัดแต่ละบุคคลโดยเฉพาะ โดยคำนึงถึงความปลอดภัย และประสิทธิภาพในการบำบัดรักษาอาการเสพติด นอกจากนี้ เดอะดอว์น มีกิจกรรมส่งเสริมสุขภาวะ โดยใช้ การทำสมาธิ นวดผ่อนคลาย โยคะ ศิลปะบำบัด เพื่อส่งเสริมการบำบัดให้มีประสิทธิภาพมากขึ้น
หากคุณต้องการข้อมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับการบำบัดรักษาการเสพติด ไม่ว่าจะเป็น ยาเสพติด สุรา หรือ พฤติกรรมเสพติดต่างๆ เช่นติดการพนันหรือเช็กซ์ สามารถติดต่อเราตอนนี้ เพื่อพูดคุยเกี่ยวกับแผนรักษาโดยไม่มีค่าใช้จ่ายในการปรึกษา
