ดื่มเหล้าคลายกังวล..หรือยิ่งดื่มยิ่งกังวล?

บ่อยครั้งที่คนเราใช้เครื่องดื่มแอลกอฮอล์เพื่อบรรเทาความรู้สึกวิตกกังวล แต่การดื่มเหล้าช่วยลดความวิตกกังวลได้จริงๆหรือ คำตอบในทางวิทยาศาตร์ให้ภาพที่แตกต่างออกไปไกลลิบจากสิ่งที่หลายๆคนอาจเชื่อเกี่ยวกับการดื่มเหล้า

“คงต้องดื่มสักหน่อยแล้ว”

ไม่ว่าคุณจะพูดประโยคนี้แบบติดตลก หรือพูดอย่างจริงจัง โดยปกติแล้วคพูดนี้มักจะหลุดออกมาหลังจากต้องพบเจอกับความตึงเครียดบางอย่าง ไม่ว่าจะเป็นเรื่องแย่ๆ ในวันทำงาน การรับมือกับลูกๆ ที่งอแงกวนทั้งวัน โทรศัพท์แจ้งข่าวร้ายที่ไม่คาดคิด หรืออาจจะเพียงแค่การเฝ้ารอผลลัพธ์อะไรบางอย่าง ทุกสถานการณ์สามารถกระตุ้นให้เกิดความรู้สึกวิตกกังวลขึ้นมาได้ทั้งนั้น และก็รวมถึงความปรารถนาที่จะปัดเป่าความรู้สึกเหล่านี้ออกไปด้วย

ดังนั้น คุณก็เลยดื่มเหล้าสักแก้วหนึ่ง หรือสองแก้ว หรืออีกหลายๆ แก้ว ในตอนแรก แอลกอฮอล์ดูเหมือนจะได้ผลอย่างที่ต้องการ ทำให้คุณรู้สึกผ่อนคลายและใจเย็นลง แต่อีกหลายชั่วโมงหลังจากนั้น หรือเมื่อคุณตื่นขึ้นมาในตอนเช้า ความวิตกกังวลก็กลับมาอีก และอาจจะแย่ยิ่งกว่าเดิม หากคุณสงสัยว่าทำไมการดื่มกลับทำให้คุณรู้สึกเครียดยิ่งกว่าเดิม โดยเฉพาะในวันถัดมา สิ่งสำคัญก็คือต้องเข้าใจให้ดีถึงความเชื่อมโยงระหว่างแอลกอฮอล์และความวิตกกังวล — ซึ่งคุณอาจเข้าใจผิดมาตลอด

รู้จักกับความวิตกกังวลและโรควิตกกังวล

ความวิตกกังวลเป็นอารมณ์อย่างหนึ่งที่เกิดขึ้นเพื่อตอบสนองกับความเครียดที่เกิดขึ้น และสามารถส่งผลให้เกิดอาการหลายอย่างทางร่างกายได้ เช่น

• เหงื่อออก
• ชีพจรเต้นเร็ว
• คลื่นไส้หรือ มีปัญหาเกี่ยวกับระบบย่อยอาหาร
• หายใจหอบถี่
• ปวดศีรษะหรือมีอาการปวดอื่นๆ ที่อธิบายไม่ได้
• ร่างกายสั่นเทา
• มีปัญหาการนอน

ความวิตกกังวลอาจเป็นความรู้สึกที่เกิดขึ้นชั่วคราวต่อเหตุการณ์ใดเหตุการณ์หนึ่ง หรืออาจเป็นอาการที่เกิดขึ้นต่อเนื่องและยาวนานจนกลายเป็นปัญหาสุขภาพจิตได้ คนที่เป็นโรควิตกกังวล (Anxiety Disorder) ประเภทใดประเภทหนึ่งอาจรู้สึกตระหนกหรือหงุดหงิดเกือบตลอดเวลา เกิดอาการแพนิคแอทแทค (Panic attacks) หรืออาการตื่นตระหนกอย่างกะทันหัน หรือมีความกลัวหรือวิตกเป็นอย่างมากต่อเหตุการณ์ที่ดูเหมือนจะเป็นเหตุการณ์ปกติทั่วไป

โรควิตกกังวลเป็นหนึ่งในห้าของปัญหาสุขภาพจิตที่พบได้บ่อยที่สุดในประเทศไทย โดยเมื่อปี 2561 กรมสุขภาพจิตคาดว่ามีผู้ป่วยโรควิตกกังวลไม่น้อยกว่า 140,000 คน หากในปัจจุบัน เนื่องจากภาวะโรคระบาดโควิด-19 ตัวเลขของผู้ป่วยโรควิตกกังวลอาจมีแนวโน้มที่จะเพิ่มขึ้นได้ เนื่องจากความเครียดที่เพิ่มมากขึ้น 

แอลกอฮอล์และความวิตกกังวล…มีปฏิสัมพันธ์กันอย่างไร

โดยทั่วไปคนเรามักคิดกันว่า แอลกอฮอล์ช่วยในเรื่องของการคลายเครียด จึงไม่น่าแปลกใจที่คนจำนวนมากจะหันไปหาเหล้าในยามเครียดหรือวิตกกังวล แต่ความจริงก็คือ แอลกอฮอล์ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงของสารเคมีหลายอย่างในสมอง ซึ่งส่งผลในทางตรงกันข้าม และเป็นเหตุผลที่ทำให้ความรู้สึกดีๆ กลับกลายเป็นความรู้สึกวิตก และกระวนกระวายใจมากยิ่งขึ้นไปอีกหลังการดื่ม และนี่คือสิ่งที่เหล้าส่งผลกับคุณ

• แอลกอฮอล์กับวงจรการนอนหลับ

หลายคนเรียกเหล้าว่าเป็น “ยานอนหลับ” ซึ่งก็มีเหตุผลอยู่เหมือนกัน ถ้านึกถึงเวลาล้มตัวลงนอนหลังจากดื่มเหล้าแล้วก็ผล็อยหลับไปได้อย่างง่ายดาย ทำให้เรามักเชื่อมโยงการดื่มเหล้ากับการนอนหลับ แต่ผลจากการวิจัยแสดงให้เห็นว่า แอลกอฮอล์อาจทำให้เราหลับได้อย่างรวดเร็วและหลับสนิทได้ในช่วงระยะเวลาหนึ่งก็จริง แต่มันกลับรบกวนช่วงเวลานอนหลับที่เรียกว่าช่วง REM (Rapid Eye Movement Sleep) หรือช่วงหลับลึก ซึ่งเป็นช่วงการนอนที่ช่วยในการฟื้นฟูร่างกายได้มากที่สุด และการนอนที่ขาดช่วง REM จะทำให้คุณตื่นมาด้วยความรู้สึกง่วงซึมและไม่มีสมาธิในวันถัดมา

การนอนไม่เพียงพอเป็นปัจจัยสำคัญอย่างหนึ่งที่ส่งผลต่ออาการวิตกกังวล ลองนึกถึงอารมณ์ของคุณเวลาที่นอนหลับไม่เพียงพอกันดู และยิ่งคุณดื่มมากเท่าไหร่ คุณก็จะมีช่วงหลับลึกน้อยลง ทำให้คุณยิ่งรู้สึกหงุดหงิดและกระวนกระวายในวันถัดมา

• แอลกอฮอล์กับสารสื่อประสาท

ความรู้สึกมึนเมามาจากผลของแอลกอฮอล์ ที่มีต่อสารสื่อประสาทหลายชนิดในสมองของเรา โดยหลักๆ ก็คือแอลกอฮอล์จะทำให้สารเซโรโทนินในสมองเพิ่มขึ้น เซโรโทนินเป็นสารเคมีที่ทำให้รู้สึกดีและผ่อนคลาย และในขณะเดียวกันก็ทำให้ GABA หรือ Gamma-aminobutyric Acid ลดลง สารสื่อประสาทชนิดนี้รับผิดชอบต่อการหมดความยับยั้งชั่งใจ ซึ่งบ่อยครั้งเกิดขึ้นหลังจากดื่มไปสองสามแก้ว เมื่อฤทธิ์แอลกอฮอล์หายไป ระดับของสารเคมีเหล่านี้จะเริ่มกลับคืนสู่ปกติ แต่การที่เซโรโทนินลดลงอย่างกะทันหันสามารถส่งผลในแง่ลบต่ออารมณ์ของคุณได้ และการเพิ่มขึ้นของ GABA กลับขึ้นมาตามเดิม ก็สามารถทำให้คุณรู้สึกเครียดหรือกระวนกระวายได้

• แอลกอฮอล์และอาการเมาค้าง

คุณกำลังรู้สึกว่าหัวหมุน หัวใจเต้นแรง เหงื่อออก และคลื่นไส้ นี่เป็นเพราะอาการเมาค้าง หรือเนื่องจากคุณกำลังถูกจู่โจมด้วยอาการวิตกกังวลกันแน่ นี่อาจเป็นคำถามที่เกิดขึ้นเมื่อคุณต่อสู้กับผลในแง่ลบจากความรื่นเริงเมื่อคืน และหากคุณมีแนวโน้มที่จะรู้สึกวิตกกังวลอยู่แล้ว คุณก็จะยิ่งรู้สึกเช่นนั้นมากขึ้นหลังการดื่ม